Geutelingenfeesten

Ooit al van geutelingen gehoord? De mollige pannenkoeken, al eeuwen gebakken in Elst (Brakel), zijn een volkse delicatesse. Op de Geutelingenfeesten, de eerste zondag na 9 februari, kun je ze proeven en zelf maken. In het Geutelingenmuseum, dat spreekt.

Geutelingen zijn hét authentieke winterse streekproduct van de Vlaamse Ardennen. De naam is streektaal voor ‘gegoten koek’: een op-en-top streekgebak dat een beetje lijkt op een dikke pannenkoek, maar dan lekker luchtig en smeuïg (en zonder boter). Het beslag wordt met een pollepel op een kleitegel in een gloeiend hete oven gegoten. Vandaar dus de naam. En lekker dat ze zijn! Dit is bij uitstek het smakelijkste erfgoed dat deze regio te bieden heeft.

De Geuteling: zo zit het ‘m

De ingrediënten van een geuteling zijn rechttoe-rechtaan: melk, bloem, eieren, gist, wat zout en een snufje kaneel. Het beslag wordt met een pollepel in een oven gegoten die tot 500 graden Celsius haalt. Een geuteling wordt niet gedraaid. Door de enorme hitte krijgt hij op enkele minuten tijd zijn unieke uiterlijk, geur en smaak.

De naam geuteling is eenvoudig te verklaren: “geute” komt van gieten en “ling” is oudnederlands voor koek. Een geuteling is dus een gegoten koek. 

Geutelingendorp Elst

Geutelingen vind je vooral in en om Elst, dat zijn titel Geutelingendorp met trots draagt. De traditie houdt verband met de viering van Sint-Apollonia, patroonheilige van het gehucht. Haar naamdag wordt ieder jaar gevierd op 9 februari. Rond die periode kwamen de bedevaarders vroeger massaal naar Elst om hun tandpijn af te smeken. Eén beet van een warme geuteling en je kreeg een heel jaar geen tandpijn – dat was althans de eeuwenoude marketingtruc.

Springlevende traditie

Tot het eind van de jaren 1930 werden geutelingen tijdens Lichtmis niet alleen in Elst gegeten, maar ook in veel andere dorpen in de Vlaamse Ardennen. Elk gezin maakte toen een ketel deeg klaar en droeg die naar de dichtstbijzijnde oven om geutelingen te bakken. Maar met het verdwijnen van de bedevaarten en het volksgeloof in de regio verdween gaandeweg ook het gebruik. Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog leek de traditie een stille dood te sterven. Tot in 1972 de familie De Koekelaere samen met de bewoners van Elst, de geutelingen weer vanonder het stof haalde. 

In 2016 startten Eric en Pieter De Koekelaere de eerste echte geutelingenbakkerij: Geutelingen De Koekelaere. Vandaag bakken Lieselotte en Pieter nog steeds de geutelingen volgens het aloude familierecept!

Sindsdien zijn de malse pannenkoeken aan een fikse opmars bezig. Met als hoogtepunt de Geutelingenfeesten in en om het Geutelingenmuseum.

Bezoek het Geutelingenmuseum

Het museum aan de Ommegangstraat ligt op wandelafstand van de kerk. ’s Zomers staan de activiteiten op een laag pitje maar als de naamdag van Sint-Appolonia in zicht komt, worden de ovens van het museum gloeiend gestookt. Je kunt ze in werking zien op elke zaterdag- en zondagnamiddag van het tweede of derde weekend van januari, tot eind februari. 

Vier het Geutelingenfeest

En er is dus ook het Geutelingenfeest, dat in 2024 op 11 februari valt. In de aanloop naar die hoogdag word je elke zondag verwend met een gegidste warme winterse wandeling. Er is een fakkeltocht om de vuurdood van Appolonia te herdenken en je kunt een kunsttentoonstelling bezichtigen in de kerk. Maar het hoogtepunt zijn natuurlijk de feesten zelf, met bakdemonstraties en workshops Giet je eigen geuteling. Uiteraard kun je de verse geutelingen ook eten. Want zoals de museumwebsite van Brakel het zegt: ‘Het zou onmenselijk zijn, mochten [we ze] niet kunnen proeven.’

Doe de wandeling

Te veel geutelingen gegeten? Dan is een fikse wandeltocht de beste remedie. De Brakel Wandelroute start op het Sint-Apolloniaplein, vlak bij het museum. Ze doet letterlijk twee hoogtepunten van de Vlaamse Ardennen aan: de Valkenberg, een bekende beklimming uit de Ronde van Vlaanderen, en de uitkijktoren van Brakel op 133 meter boven de zeespiegel. Nog een geuteling kopen voor thuis, en je dag kan niet meer stuk!